دارابگرد: اولین شهر گرد جهان

دارابگرد، واقع در استان فارس، یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی ایران و اولین شهر مدور شناخته‌شده در جهان است. این شهر کهن نشان‌دهنده اوج هنر و دانش شهرسازی ایرانیان در دوران باستان است. طراحی خاص و دایره‌ای شکل آن، علاوه بر معماری بی‌نظیر، کارکردهایی همچون دفاع، مدیریت شهری و زیبایی‌شناسی داشته است. این شهر قدمتی چند هزار ساله دارد و اوج شکوفایی آن به دوران ساسانیان بازمی‌گردد. دارابگرد نمادی از تاریخ و فرهنگ کهن ایران‌زمین است که همچنان مورد توجه پژوهشگران تاریخ و باستان‌شناسان قرار دارد. این مقاله شما را با رازهای این شهر باستانی و شگفتی‌های معماری آن آشنا می‌کند.

تاریخچه دارابگرد

دارابگرد، که نام باستانی آن “دارا” بوده، شهری تاریخی در استان فارس ایران است که قدمت آن به دوره هخامنشیان می‌رسد. این شهر در 6 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان داراب واقع شده و به عنوان یکی از پنج ایالت مهم پارس باستان شناخته می‌شده است. برخی از مورخین بنای شهر را به داراب‌شاه، از نوادگان اسفندیار، نسبت می‌دهند. در حالی که برخی دیگر داریوش اول هخامنشی را بنیانگذار آن می‌دانند.

دارابگرد در دوره ساسانیان رونق چشمگیری یافت و به یکی از مهم‌ترین شهرهای امپراتوری ساسانی تبدیل شد. شاپور اول ساسانی پس از پیروزی بر رومیان در جنگی که در سال 260 میلادی در نزدیکی این شهر رخ داد، دستور به ساخت نقش برجسته‌ای در کوه نقش رستم در پاسارگاد به یادبود این پیروزی داد.

معماری دارابگرد

یکی از بارزترین ویژگی‌های دارابگرد، معماری مدور آن است. این شهر به شکل یک دایره کامل با قطر تقریبی 2 کیلومتر ساخته شده بود که توسط دیواری عظیم احاطه می‌شد. در داخل شهر، خیابان‌ها به صورت شعاعی از مرکز به سمت دروازه‌ها امتداد داشتند و محله‌های مختلفی را از یکدیگر جدا می‌کردند. همچنین، بناهای مختلفی از جمله کاخ‌ها، معابد، کارگاه‌ها و خانه‌های مسکونی در داخل شهر وجود داشته‌اند.

اهمیت اقتصادی و سیاسی دارابگرد در دوران ساسانی

در دوران ساسانی، دارابگرد نه فقط یک شهر، بلکه قلب اقتصاد و سیاست منطقه بود. ضرابخانه این شهر سکه‌های رسمی ضرب می‌کرد که به‌عنوان ابزار مبادلات تجاری در سراسر امپراتوری استفاده می‌شد. این نشان از اهمیت اقتصادی این شهر و جایگاه بالای آن در نظام حکومتی ایران دارد.

از سوی دیگر، موقعیت جغرافیایی دارابگرد امنیت منطقه را تأمین می‌کرد. این شهر به‌عنوان پایگاهی نظامی برای دفاع از مرزهای امپراتوری طراحی شده بود. خندق و دیوارهای آن چنان مستحکم بودند که سیستم دفاعی شهر را تقریباً نفوذناپذیر کرده بودند. این ویژگی‌ها شهر را در دوران اردشیر بابکان به یکی از شهرهای کلیدی ایران تبدیل کرد.

ویرانی شهر دارابگرد

این شهر در طول تاریخ فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته است. این شهر در دوره‌های مختلف مورد حمله اعراب، مغولان و تیموریان قرار گرفته و ویران شده است. با وجود این، بقایای ابن شهر هنوز هم پابرجا هستند و گواهی بر عظمت و شکوه این شهر باستانی می‌باشند.

نماد شهرسازی پیشرفته: چرا شکل دایره‌ای؟

دارابگرد به‌دلیل طراحی دایره‌ای‌شکل خود، نمونه‌ای از شهرسازی منحصر‌به‌فرد در جهان باستان به شمار می‌آید. این نوع طراحی مزیت‌های متعددی داشت. اول اینکه این ساختار امکان دسترسی آسان به نقاط مختلف شهر از مرکز را فراهم می‌کرد. دوم اینکه سیستم دفاعی تقویت شده بود و حملات نظامی به‌راحتی کنترل می‌شد.

جدول: مزایای طراحی دایره‌ای دارابگرد

این ویژگی‌ها باعث شده‌اند که نام دارابگرد به‌عنوان اولین شهر دایره‌ای در جهان به تاریخ ثبت شود.

کاوش‌های باستان‌شناسی:

کاوش‌های باستان‌شناسی در این شهر از اواخر قرن 19 میلادی آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد. این کاوش‌ها اطلاعات ارزشمندی را در مورد تاریخ، فرهنگ و معماری این شهر باستانی به دست داده‌اند. هم اکنون کاوش های باستانی در این شهر دایره ای تاریخی ادامه دارد.

موزه:

در حال حاضر، موزه‌ای در نزدیکی شهر داراب واقع شده که در آن اشیای مختلفی از جمله سفال‌ها، ظروف فلزی، سکه‌ها و مهرها که در کاوش‌های باستان‌شناسی دارابگرد به دست آمده‌اند، به نمایش گذاشته شده‌اند.

جاذبه گردشگری دارابگرد:

این شهر به دلیل تاریخ غنی و معماری منحصر به فرد خود، یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری استان فارس به شمار می‌رود. بازدیدکنندگان می‌توانند از بقایای شهر باستانی، موزه دارابگرد و همچنین جاذبه‌های طبیعی منطقه مانند چشمه‌ها و آبشارها دیدن کنند.

نتیجه‌گیری

دارابگرد نه فقط یک محوطه تاریخی، بلکه نمونه‌ای از نبوغ ایرانیان در شهرسازی محسوب می‌شود. این شهر، که نماد دانش، فرهنگ و قدرت سیاسی ساسانیان است، همچنان داستان‌های ناگفته‌ای در دل خود دارد. کاوش و حفاظت از این شهر، قدمی مهم در انتقال این گنجینه به نسل‌های آینده است.

سوالات متداول

1. دارابگرد کجا قرار دارد؟ در نزدیکی شهر داراب، استان فارس است.

2. چرا دارابگرد اولین شهر گرد جهان نامیده می‌شود؟ به دلیل طراحی دایره‌ای‌شکل و ساختار معماری منحصربه‌فرد آن.

3. چه کسی دارابگرد را توسعه داد؟ اردشیر بابکان، بنیان‌گذار سلسله ساسانی، این شهر را توسعه داد.

4. اهمیت اقتصادی دارابگرد چیست؟ ضرابخانه‌ای که در این شهر فعالیت داشت، نقشی کلیدی در اقتصاد امپراتوری ساسانی ایفا می‌کرد.

5. آیا می‌توان از دارابگرد بازدید کرد؟ بله، اما شرایط حفاظتی آن محدود است و نیاز به توجه بیشتر دارد.

آبشار کیامید: سفری به سرزمین آب و سرسبزی