پل زمان خان سامان ، گردشگری های استان چهارمحال بختیاری

پل‌های تاریخی همواره زیبایی و ارزش فرهنگی خاص خود را در میان سفرهای گردشگری ارائه می‌دهند. یکی از شاهکارهای بی نظیر در دنیای ساختمان‌های تاریخی، “پل زمان خان” است. این پل که به وسیلهٔ دودمان صفویان، به خصوص در دورهٔ حکومت شاه عباس اول، بر روی یکی از رودخانه‌های ایران احداث شده، نه تنها به عنوان یک سازهٔ عظیم و جاذبهٔ گردشگری شناخته شده است، بلکه از نمادهای تاریخ و فرهنگ این کشور محسوب می‌شود.

پل زمان خان کجاست؟

رودخانه زاینده رود، یکی از مهم‌ترین آبگذرهای ایران و بزرگ‌ترین رودخانه فلات مرکزی است که از توده کوه‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرد. پس از طی مسیری در دل کویر مرکزی ایران، به تالاب گاوخونی می‌ریزد. در طول تاریخ، این رودخانه میزبان پل‌های بسیاری بوده است، به ویژه در دوره صفوی، که امروزه این پل‌ها به عنوان آثار تاریخی مورد توجه قرار می‌گیرند و به عنوان جاذبه‌های گردشگری مهم در شهرها به حساب می‌آیند.

یکی از این پل‌های تاریخی، پل زمان خان، بر فراز آب‌های جاری زاینده رود ساخته شده و دو طرف ساحل را به یکدیگر وصل می‌کند. واقع در استان چهار محال و بختیاری، این پل در فاصله ۲۷ کیلومتری شمال شهر کرد و ۵٫۲ کیلومتری شهرستان سامان واقع شده است. با توجه به آب و هوای دلپذیر و زیبایی طبیعت اطراف، پل زمان خان به عنوان یک نقطه گردشگری برجسته در استان چهارمحال و بختیاری شناخته می‌شود. این پل از شهرکرد تا تهران، با فاصله ۵۱۰ کیلومتر (حدود پنج ساعت و سی دقیقه) قرار دارد.

شهرستان سامان، با زیبایی طبیعت و تاریخ خود، به لقب “نگین گردشگری چهار محال و بختیاری” افتخار می‌کند. این شهرستان به دلیل وجود باغات فراوان، به ویژه باغ‌های بادام و گردو، به عنوان یک شهرستان شکوفا شناخته می‌شود. هر سال، سامان بیشترین جذب گردشگر را در سطح استان چهارمحال و بختیاری داراست. از جاذبه‌های تاریخی و معماری این شهرستان می‌توان به مسجد جامع سامان، آسیاب آبی پل زمانخان، بافت تاریخی روستای یاسه چای، پل هوره، بقایای قلعه هوره، حمام هوره، و مقبره دهقان سامانی اشاره کرد. از دیگر جاذبه‌های این شهر، مجتمع فرهنگی تفریحی پل زمانخان و مجموعه کاخ پیشین فرح نیز است که اکنون به یک هتل تبدیل شده‌اند.

تاریخچه پل زمان خان

پل زمان خان یکی از پل های تاریخی ایران است که در استان چهارمحال و بختیاری، شهرستان سامان، بر روی رودخانه زاینده رود قرار دارد. این پل به دستور زمانخان یکی از سرداران ایل نفر از ایل قشقایی در دوره صفویه ساخته شد.

زمانخان در سال ۱۵۹۲ میلادی به دستور شاه عباس اول به حکومت ایل نفر رسید. او در زمان حکومت خود، اقدامات عمرانی و فرهنگی زیادی انجام داد که از جمله آنها ساخت پل زمان خان بود.

زمان خان این پل را برای تسهیل عبور و مرور عشایر و کاروان ها از روی رودخانه زاینده رود ساخت. او همچنین این پل را به عنوان نمادی از قدرت و اقتدار خود ساخت.

پل زمان خان از دو دهانه سنگ و گچ و سه پایه سنگی تشکیل شده است. طول پل ۳۲ متر و عرض آن ۱۲ متر است. دهانه های پل به صورت نا متقارن و با عرض های متفاوت ۵ و ۵/۶ متر طراحی گردیده است. این امر ممکن است برای ایجاد استحکام بیشتر پل انجام شده باشد.

پل زمان خان در دوران های مختلف مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. اولین بار این پل در سال ۱۲۰۲ توسط کارگزاران حکومت صفوی مرمت شد. بار دوم در سال ۱۳۲۹ هجری قمری توسط خوانین روستای ایلبگی و بار سوم در سال ۱۳۲۱ شمسی توسط حاج عبدالحسین قزوینی مالک قریه «چم عالی» به‌طور کامل تعمیر و مرمت شد.

پل زمان خان در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این پل امروزه یکی از جاذبه های گردشگری استان چهارمحال و بختیاری است.

معماری پل زمان خان

پل زمان خان به طراحی و ساختاری شبیه به پل‌های دورهٔ ساسانی اشاره دارد و به همین دلیل، برخی محققان آن را به‌عنوان بازمانده‌ای از پل‌های مشابه، مانند پل دز در شهرستان دزفول و دیگر پل‌های مرتبط با این دوره، شناخته‌اند.

در دورهٔ صفوی، پل زمان خان فقط یک دهانه داشت و در دورهٔ قاجار، یک دهانه دیگر به آن افزوده شد. قبل از احداث پل زمان خان، در این منطقه تعدادی پل دیگر نیز احداث شده بودند، اما به دلایل مختلف از جمله اشتباهات مهندسی و کمبود مقاومت در مقابل جریان آب، قابلیت برخورد با چالش‌ها را نداشته و باقی نمی‌ماندند. تا اینکه معماران، با درنظر گرفتن خاصیت خروشان زاینده رود در این منطقه، تصمیم به احداث پل بر روی فضای میان دو پیچ رودخانه گرفتند که توسط صخره‌ای باریک از هم جدا شده بودند. جالب است که در دورهٔ صفوی، پل زمان خان فقط یک دهانه داشته و دهانه غربی آن در دورهٔ قاجار به آن افزوده شده است.

اکنون، پل زمان خان شهرکرد دارای دو دهانه با قوس‌های نامساوی و ابعاد مختلف (پنج و ۵٫۶ متر) است که بر پایه‌های سنگی مستقر شده‌اند. پایه میانی پل دارای چرخش ۳۰ درجه نسبت به جریان آب است و دارای یک دریچه کوچک و توخالی در بالای پل برای کاهش وزن و جلوگیری از رانش پل می‌باشد. ساختار پل زمان خان از آجر ساخته شده و از اجزاء مانند طاق های ضربی و ملاط گچ و ساروج برای افزایش استحکام و مقاومت استفاده کرده است. همچنین، این پل بر روی یک صخره احداث شده که نقش پایه و موج‌شکن را ایفا می‌کند تا امواج خروشان زاینده رود به پل آسیبی وارد نسازند.

بهترین زمان برای بازدید به پل زمان خان

بهترین زمان برای سفر به پل زمان خان فصل بهار و تابستان می‌باشد، زمانی که شهر سامان با آب و هوای معتدل خود مهمانان را به استقبال می‌آورد و رودخانه پرآب زاینده رود شرایط ایده‌آلی برای تجربه رفتینگ ارائه می‌دهد.

حداقل باید در نظر داشت که آب و هوای شهر کرد در فصل‌های پاییز و زمستان بسیار سرد است و سفر به پل زمان خان در این دوره‌ها ممکن است با توجه به کاهش شدید دما به عنوان یک تجربه نامطلوب محسوب شود.

پل زمان خان با زیبایی طبیعت اطراف، ساختار معماری با ارزش تاریخی، و جاذبه‌های گردشگری متعدد، به عنوان یک نماد فرهنگی در شهرستان سامان برجسته شده است. در فصل‌های بهار و تابستان، شهر سامان با هوای معتدل خود، مسیرهای رفتینگ جذاب روی رودخانه زاینده رود و فضاهای سبز اطراف پل، گردشگران را به خود جلب می‌کند. این مکان، علاوه بر ارائه تجربه فرهنگی و تاریخی، فرصتی برای لحظات آرامش و استراحت در آغوش طبیعت فراهم می‌کند. در کل، گردشگری در پل زمان خان یک سفر دلنشین و بی‌نظیر به دنیایی از زیبایی‌ها و خاطرات فراهم می‌آورد.