تخت جمشید، یکی از برجسته‌ترین نمادهای تمدن باستانی ایران، با بیش از 2500 سال قدمت در نزدیکی شیراز قرار دارد. این مکان باستانی که به نام پرسپولیس نیز شناخته می‌شود، نمادی از قدرت و عظمت امپراطوری هخامنشی است و هر ساله هزاران گردشگر داخلی و خارجی را به خود جذب می‌کند. از دستاوردهای فرهنگی و اجتماعی گرفته تا معماری شگفت‌انگیز، تخت جمشید نمادی از ترکیب هنر و فرهنگ در دوران باستان است. این مجموعه که در دامنه کوه رحمت قرار گرفته، با مساحتی بالغ بر چندین هکتار، شامل کاخ‌ها، ستون‌ها و نقوش برجسته‌ای است که هر کدام داستانی از دوران هخامنشی را روایت می‌کنند. در این مقاله، سعی داریم به همه جنبه‌های مهم تخت جمشید از تاریخچه و محل قرارگیری تا بازسازی و جاذبه‌های اطراف آن بپردازیم.
معرفی تخت جمشید
تخت جمشید به‌عنوان نمادی از تمدن پارسی شناخته می‌شود. این بنا که کاخ‌های سنگی پادشاهان هخامنشی را در خود جای داده، نمادی از هنر و فرهنگ ایران باستان است. ساخت تخت جمشید توسط داریوش کبیر آغاز شد و به مدت 120 سال ادامه یافت.
تخت جمشید، که به عنوان پرسپولیس نیز شناخته می‌شود، مظهری از عظمت و شکوه امپراطوری هخامنشیان است. این سایت باستانی که توسط داریوش بزرگ در 518 پیش از میلاد احداث شد. تخت جمشید به عنوان مرکز اداری و تشریفاتی امپراطوری مورد استفاده قرار گرفت. تخت جمشید به خاطر طراحی هنری و معماری خود، ترکیبی از سبک‌های مختلف هنری از سراسر قلمرو هخامنشیان را به نمایش می‌گذارد. این اثر به خاطر ظرافت‌های معماری، هنری و تاریخی که دارد، همچنان یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری ایران به شمار می‌رود.
تخت جمشید کجاست؟
اگر از شیراز به تخت جمشید می‌روید، ابتدا باید وارد بلوار امام رضا شوید و بعد از طی کردن حدود 34 کیلومتر به مرودشت می‌رسید. سپس وارد بلوار قدس شوید و در انتهای بلوار قدس به تخت جمشید می‌رسید.
تخت جمشید در دامنه کوه‌های رحمت و در نزدیکی شهر مرودشت، استان فارس ایران واقع شده است. موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد آن در این منطقه به انتخاب مکان ساخت این بنا کمک بسیاری کرده است. این سایت در نزدیکی شهر مرودشت و بر روی دامنه کوه رحمت واقع شده است که چشم‌اندازی بی‌نظیر را از دشت‌های اطراف به نمایش می‌گذارد. دسترسی به تخت جمشید از طریق جاده شیراز به اصفهان به‌راحتی امکان‌پذیر است و تابلوهای راهنمایی مسیر را به درستی نشان می‌دهند.
تخت جمشید از شیراز چقدر فاصله دارد؟
فاصله تخت جمشید تا شیراز در حدود 60 کیلومتر است و گردشگران می‌توانند از طریق جاده ارتباطی به راحتی به این مکان سفر کنند.
جدیدترین اکتشافات در تخت جمشید
به کشف باستان‌شناسی جدیدی در محدوده تخت جمشید اشاره دارد. در این کشف، باستان‌شناسان ایرانی موفق به شناسایی دیوار شرقی یک درگاه تاریخی به نام دروازه کوروش شده‌اند. این ساختار تاریخی با طول ۴۰ متر، عرض ۱۰ متر و ضخامت ۵ متر ساخته شده و از ترکیبی از آجر و کاشی تشکیل شده است.
یکی از تکنیک‌های جذاب ساخت دروازه پارسه در پاسارگاد، استفاده گسترده از ملات قیری بوده است. یافته‌های جدید، مجموعه‌ای شگفت‌انگیز از آجرهای لعاب‌دار را نشان می‌دهند که کل دیوار شرقی دروازه را زینت داده‌اند. در این آجرهای لعاب‌دار، تصاویر حیوانات افسانه‌ای، گل‌های هشت‌پَر و کاشی‌هایی با رنگ‌های سفید، زرد، آبی و سبز به چشم می‌خورد، که دوره اوج این دروازه را به یکی از معروف‌ترین‌های دوره باستان تبدیل کرده است.
طبق گزارش خبرگزاری‌های محلی ایران، فصل دیگری از کاوش‌های باستان‌شناسی مشترک بین باستان‌شناسان ایرانی و ایتالیایی در محوطه تاریخی “تول آجری” در شهر مرودشت به پایان رسید. علیرضا عسکری چاواردی، رئیس گروه باستان‌شناسی ایران، اعلام کرد که این فصل از کاوش‌ها بر شناسایی پایه‌های دو برج بزرگ در سمت جنوب‌شرق و جنوب‌غرب این دروازه تاریخی متمرکز بود. او افزود که این عمارت بزرگ و باشکوه اکنون در منطقه باغ فیروزه، حدود ۳.۵ کیلومتری شمال‌غربی تخت جمشید، واقع شده است.
بر اساس اعلام باستان‌شناسان، پلان این یادمان تاریخی در این بخش از کاوش‌ها شباهت بیشتری به دروازه ایشتار در بابل پیدا کرده است و ویژگی‌های جدیدی همچون هسته‌های گلی و لای از دیوارهای آجری کشف شده است. رئیس گروه باستان‌شناسی ایران اظهار داشت که در این فصل اخیر از کاوش‌ها، قطعاتی از کتیبه‌های خط میخی به زبان بابل و عیلامی به همراه آجرهای لعاب‌دار برجسته‌ای که نقش های گاوها و نماد مار شکل خدای مردوک از بین‌النهرین را دارند، از منطقه بدست آمده است.
نام تخت جمشید از کجا آمده است؟
تخت جمشید که به زبان یونانی باستان به نام پرسپولیس شناخته می‌شود، در منابع فارسی به معنای “تخت جمشید شاه” آمده است. این اسم یادآور قدرت و جلال امپراطوری هخامنشیان است.
تاریخچه تخت جمشید
ساخت تخت جمشید از حوالی 518 قبل از میلاد توسط داریوش کبیر آغاز و طی بیش از یک قرن به‌وسیله جانشینان او تکمیل شد. تخت جمشید به عنوان یکی از برجسته‌ترین آثار به‌جای‌مانده از دوران هخامنشیان، نمادی از شکوه و قدرت این امپراتوری عظیم است که در قرون ششم و پنجم پیش از میلاد به اوج خود رسید. این دوران با ظهور کوروش بزرگ آغاز شد که با فتح امپراتوری ماد و ایجاد دولتی وسیع و مقتدر، بنیان‌های سلطنت هخامنشی را گذاشت. پس از او، داریوش بزرگ اهداف توسعه‌طلبانه کوروش را دنبال کرد و با تاسیس مجموعه‌ای از کاخ‌ها و بناهای باشکوه در تخت جمشید، این مکان را به عنوان مرکز اداری و تشریفاتی امپراتوری هخامنشی تثبیت کرد. تخت جمشید، با وجود تخریب‌هایی که در طول تاریخ از جمله توسط اسکندر مقدونی رخ داده است، همچنان به عنوان نمادی از هنر، مهندسی و مدیریت هخامنشیان شناخته می‌شود.
امپراتوری هخامنشی را می‌توان در زمینه‌های مختلفی از جمله احترام به تنوع فرهنگی، ترویج هنر و قانون‌گرایی بررسی کرد. گستره‌ی این امپراتوری از دره سند در شرق تا رود نیل در غرب و از آسیای مرکزی تا لیبی کنونی در آفریقا گسترده بود.
داریوش و جانشینان او سیاست‌های مدیریتی منحصر به فردی را اعمال کردند که حتی پس از سقوط امپراتوری توسط اسکندر مقدونی اثرات آن باقی‌ماند. این سیاست‌ها شامل احترام به فرهنگ‌های محلی و ایجاد زیرساخت‌های مدیریتی و اقتصادی کارآمد بود که توانست همزیستی فرهنگی را در این پهنه وسیع تسهیل کند. تخت جمشید تجلی این سیاست‌ها است؛ مکانی که هم عظمت معماری و هم پیچیدگی اداری هخامنشی‌ها را نشان می‌دهد.
سنگ تراشی و نقوش در دوران هخامنشیان
سنگ‌تراشی و نقوش برجسته دوران هخامنشیان از شاهکارهای هنری و فنی دوران هخامنشیان به شمار می‌روند. این نقوش و سنگ‌تراشی‌ها نه تنها جلوه‌ای از مهارت و خلاقیت هنرمندان آن دوره را نشان می‌دهند، بلکه به عنوان اسناد تاریخی ارزشمندی، اطلاعات زیادی درباره فرهنگ، سیاست، و زندگی اجتماعی آن زمان فراهم می‌کنند.
بخش های مختلف تخت جمشید
تخت جمشید مجموعه‌ای از چندین کاخ و عمارت باستانی است که شامل آپادانا، تیچ، تالار صد ستون و خزانه‌داری می‌باشد. تخت جمشید در اصل شامل چندین ساختار و بخش اصلی است که هر کدام برای کارکرد خاصی طراحی شده بودند. از جمله مهم‌ترین بخش‌ها می‌توان به کاخ آپادانا، تالار صد ستون، خزانه‌داری و دروازه ملل اشاره کرد. کاخ آپادانا به عنوان مرکز اصلی جهت برگزاری مراسم‌های بزرگ شناخته می‌شد و تالار صد ستون به عنوان محل اقامت مقامات عالی‌رتبه مورد استفاده قرار می‌گرفت. این ساختارها با استفاده از مواد محلی ساخته شده و بدون استفاده از ستون‌های آهنی معلق بر فراز زمین به یکدیگر متصل شده‌اند.
زیباترین آثار تخت جمشید
در تخت جمشید، ساختاری‌های کم‌مانندی از زیبایی و هنر وجود دارند که هر یک داستانی از تاریخ بیان می‌کنند.
| آثار | ویژگی‌ها |
|---|---|
| پلکان آپادانا | دارای 111 پله با نقش برجسته‌های مختلف |
| تالار صد ستون | بزرگ‌ترین تالار باستانی با ستون‌های تزئین‌شده |
| دروازه ملل | هدایای ملت‌های مختلف به امپراطوری |
ستون‌های تخت جمشید
در تخت جمشید، ستون‌ها به عنوان یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های معماری این مجموعه باستانی نمایان هستند. این ستون‌ها که عمدتاً از سنگ ساخته شده‌اند، با ارتفاعی که به بیش از 19 متر می‌رسد، دربخش‌های مختلفی نظیر تالارهای اصلی به چشم می‌خورند. سرستون‌ها معمولاً با نقوش گاو نر تزئین شده‌اند که نشان‌دهنده قدرت و عظمت آن دوران است. طراحی پیچیده و دقیق این ستون‌ها، مهارت و دانش معماری مهندسان و سنگ‌تراش‌های هخامنشی را به نمایش می‌گذارد.
دروازه ملل
دروازه ملل، یکی از جذاب‌ترین نقاط تخت جمشید، با توجه به طرح‌های منحصر به فردی که دارد، نمایانگر هنر و تاریخ امپراتوری هخامنشی است. این ساختار چشمگیر که در زمان خشایارشا تکمیل شد، نمادی از ورود نمایندگان ملت‌های مختلف به کاخ‌های بزرگ هخامنشی بود. دروازه با دیوارهای مستحکم و چهار ستون بلندش، فضایی بیش از 600 متر مربع را پوشش می‌دهد. ستون‌ها با ارتفاعی حدود 16 متر و طرح‌هایی همچون نیم‌تنه‌های گاو، هنر و دقت معماری دوره هخامنشی را به نمایش می‌گذارند.
سفر به دروازه ملل، پس از پیمودن 111 پله آغاز می‌شود و به فضای برگزاری مراسم رسمی در کاخ آپادانا ختم می‌گردد. با وجود تخریب بخش‌هایی از این سازه باستانی، ارتفاع 10 متری آن و طرح‌های برجسته همچنان توجه بسیاری را به خود جلب می‌کند. نقش‌هایی از مردان بالدار و گاوهایی با سر انسان بر دروازه‌ها، همچنان به چشم می‌آید و نشان از ترکیب فرهنگ و قدرت در هنر هخامنشی دارد. این دروازه، علیرغم آسیب‌های زمان، به عنوان یک نشانه تاریخی مهم باقی مانده است.
سنگ‌تراشی‌ها و نقوش برجسته تخت جمشید
سنگ‌تراشی‌ها و نقوش برجسته در تخت جمشید نمادی از اوج هنری و فرهنگی امپراطوری هخامنشی محسوب می‌شوند. این نقوش که عمدتاً بر روی دیوارها و پله‌های ورودی نقش بسته‌اند، صحنه‌هایی از مراسم سلطنتی، رژه لشکریان و نسبت‌های اهدایی قوم‌های مختلف را به تصویر می‌کشند. استفاده از تکنیک‌های پیچیده در حکاکی، که هنوز هم تحسین کارشناسان هنر را برمی‌انگیزد، گواه بر دقت و استادی هنرمندان آن زمان است.
مساحت کلی تخت جمشید چقدر است؟
این مجموعۀ باستانی بیش از 125,000 متر مربع مساحت دارد و شامل چندین محوطه و ساختار بزرگ و کوچک است.
بازسازی تخت جمشید
در قرون 12 و 13 هجری خورشیدی، اولین تلاش‌ها برای ثبت تصویری از تخت جمشید توسط عکاسان همچون لوئیجی پشه انجام شد. رضاشاه پهلوی با دیدن وضعیت حفاظتی ضعیف این اثر، اقدامات باستان‌شناسی را آغاز کرد و این نقطه از تاریخ همیشه تحت توجه محققان بود. اولین بررسی‌های حرفه‌ای به درخواست او توسط ارنست هرتسفلد صورت گرفت که پلان دقیقی از مجموعه تهیه کرد.
در دهه 1300 خورشیدی، موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو با هدایت جیمز بَرستد و هرتسفلد کاوش و مرمت گسترده‌ای را بر عهده گرفت. آنها موفق به کشف و نگهداری از بقایای مهمی از جمله کتیبه‌ها و لوح‌های زرین و سیمین شدند و اطلاعات زیادی در مورد تاریخ و معماری تخت جمشید گرد آوردند.
پس از هرتسفلد، اریک اشمیت رهبری کاوش‌ها را بر عهده گرفت و کشفیات بیشتری در مقیاسی وسیع انجام شد. این کاوش‌ها تا شروع جنگ جهانی دوم ادامه یافت. در دهه‌های بعد از آن، مطالعات بیشتری برای مرمت و حفاظت از این بنای تاریخی توسط تیم‌های بین‌المللی انجام شد که شامل بازسازی ساختارهایی بود که تحت تأثیر زمان و عوامل طبیعی قرار گرفته بودند. امروزه تخت جمشید به عنوان مکانی ارزشمند، نقش عمده‌ای در فهم ما از دوران هخامنشی و میراث فرهنگی ایران ایفا می‌کند.
بهترین زمان سفر به تخت جمشید
بهترین زمان برای بازدید از تخت جمشید فصل بهار و پاییز است، زمانی که آب و هوا معتدل و مطلوب برای گردشگری است.
تخت جمشید قبل از ویرانی
تخت جمشید قبل از یورش اسکندر مقدونی یک مرکز سیاسی و فرهنگی پررونق بود و مراسم بزرگ و مهم در آنجا برگزار می‌شد.
جاهای دیدنی نزدیک به تخت جمشید
جاذبه‌های دیگری نیز در نزدیکی تخت جمشید قرار دارند که ارزش بازدید دارند.
- نقش رستم: مقبره شاهان هخامنشی که در 12 کیلومتری تخت جمشید قرار دارد.
- نقش رجب: دیگر سایت باستانی نزدیک به تخت جمشید.
- پاسارگاد: آرامگاه کوروش بزرگ که در فاصله‌ای نسبتا نزدیک قرار دارد.
نزدیک‌ترین محل اقامت به تخت جمشید برای مسافران
گردشگران می‌توانند در هتل‌های موجود در شهر مرودشت یا شیراز اقامت کنند. این هتل‌ها امکانات مناسبی برای خانواده‌ها و گروه‌ها فراهم می‌کنند. براساس تجربه تیم گردشگری همسفرشیم، بهتر است که در هتل ها و مهمان خانه های شهر شیراز اقامت داشته باشید تا بتوانید از دیگر جاهای دیدنی شیراز لذت ببرید.
تجربه تیم گردشگری سایت همسفرشیم از تخت جمشید
یکی دیگر از نام های نام های تخت جمشید، پرسپولیس و یا شهر پارسیان است که در زبان انگلیسی Pārsa و در زبان میخی 𐎱𐎠𐎼𐎿 نوشته می‌شود. هنوز بسیاری از مردم محلی مرودشت، این مکان تاریخی را پارسه می‌نامند. پیشنهاد می‌کنیم که در ابتدای ورود به تخت جمشید حتما راهنما بگیرید و از توضیحات راهنمای گردشگری استفاده کنید، زیرا تجربه بهتری در بازدید بدست می‌آورید.
قیمت ورودی به مجموعه تاریخی تخت جمشید نفری 40 تومان است. بازدید کنندگان می‌توانند با پرداخت 200 تومان یک لیدر حرفه‌ای برای ارائه توضیحات داشته باشند. همچنین اگر به عینک های سه بعدی علاقه‌مند هستید، می‌توانید با پرداخت 250 تومان برای یک ساعت یک عینک سه بعدی اجاره کنید.
یکی دیگر از جاهای دیدنی شیراز، حرم شاهچراغ است که برای اطلاعات بیشتر از این مکان بسیار زیبا و دیدنی، می‌توانید مقاله‌ی معرفی حرم شاهچراغ را مطالعه کنید.
