موزه هنر ایران، گامی در جهت حفظ و احیای فرهنگ و هنر ایرانی

در قلب پایتخت پرجنب و جوش ایران، گویی دریچه‌ای به سوی تاریخ گشوده می‌شود. کاخ مرمر، با شکوه و عظمت بی‌نظیر، یادگاری از دوران پهلوی است که با معماری چشم‌نواز و تالارهای مجلل، هر گردشگری را مجذوب خود می‌کند. قدم گذاشتن در این کاخ، گویی سفری در گذر زمان است، سفری به دوران پادشاهان و رویدادهای مهم تاریخ ایران.

شاهدی بر وقایع تاریخی

کاخ مرمر، گویی یک فرد کهن‌سالی است که وقایع و رویدادهای تاریخی زیادی را به خود دیده و سن و سالی ازش گذشته است. از قدمت این کاخ حدودا یک قرن می‌گذرد. ساخت آن در سال 1313 به دستور رضا شاه پهلوی و با معماری لئون تادوسیان معمار برجسته ارمنی‌ایرانی آغاز شد و پس از گذشت حدود یک دهه در سال 1316 به پایان رسید.

از دفتر کار شاه تا موزه

کاخ مرمر در طول تاریخ خود، کاربری‌های مختلفی داشته است. پس از اتمام ساخت، به عنوان دفتر کار و محل اقامت زمستانی رضا شاه مورد استفاده قرار گرفت. پس از آن، محل اقامت شاه جوان، محمدرضا پهلوی و همسر اولش ملکه فوزیه شد و همچنین مراسم عقد شاه با فرح دیبا هم در همین کاخ مرمر برگزار شد. اما پس از دومین ترور محمدرضا پهلوی، در سرسرای ورودی کاخ مرمر، این مکان بیشتر به عنوان محل برگزاری ملاقات‌ها، دیدارها و شرفیابی‌ها استفاده می‌شد و خود وی به کاخ نیاوران نقل مکان کرد.

موزه خاندان پهلوی

کاخ مرمر در سال ۱۳۵۵ برای آشنایی بیشتر مردم با خانواده پهلوی تبدیل به موزه شد و تا سال 1357 به عنوان موزه پهلوی قابل بازدید برای عموم بود. هم‌اکنون این موزه به روی بازدیدکنندگان باز است و در آن می‌توانید گنجینه‌ای از آثار هنری ایران از هزاره پنجم پیش از میلاد تا دوره معاصر را ببینید.

تالار ورودی کاخ مرمر، شاهکاری از هنر و معماری

در بدو ورود به کاخ مرمر، گویی دریچه‌ای به سوی دنیای هنر و معماری گشوده می‌شود. تالار ورودی، با شکوه و عظمت بی‌نظیر، شما را مجذوب زیبایی و ظرافت خود می‌کند. گچ‌بری‌های ظریف، نقاشی‌های چشم‌نواز، و سنگ‌های مرمرِ صیقلی، همگی در خلق فضایی بی‌بدیل نقش دارند. عبور از این پلکان، حس قدم زدن در باغی پر از گل و گیاه را تداعی می‌کند. در مرکز تالار، اتاق گنبدی شکلی قرار دارد که طرح آن از گنبد مسجد شیخ لطف‌الله الهام گرفته شده است. این اتاق، با تزئینات و نقاشی‌های نفیس، به مثابه نگینی در قلب تالار ورودی می‌درخشد.

قسمت‌های مختلف گنبد

پوسته درونی؛ با نقوش اسلیمی و ختایی از درون و نقوش شمسه و ترنج از بیرون آراسته شده است. زیرگنبد؛ ترکیبی از آجر و کاشی است که نگاره‌های آن ترنج کنگری و ترنج درهم است. دو کتیبه کمربندی؛ با ارتفاع کم و با نقش گیاهی به‌صورت حاشیه تکراری است. ساقه گنبد؛ دارای ۱۶ روزنه و خشت‌های کاشی با نقوش اسلیمی و ختایی به رنگ‌های درخشان در زمینه سفید است. سرسرای دوم کاخ مرمر، تنها یک فضای گذری نیست، بلکه شاهکاری از هنر و معماری ایرانی است که گویی داستان تاریخ و فرهنگ ایران را در خود روایت می‌کند. در دیوارهای شمالی و جنوبی تالار، تابلوهایی از تخت جمشید، کاخ آپادانا، بندر شاپور و پل ورسک به چشم می‌خورد. این تابلوها که توسط هنرمند آلمانی آلبرت هونمان نقاشی شده‌اند، عظمت و شکوه تاریخ ایران را به نمایش می‌گذارند. بر روی دیوارهای غربی و شرقی تالار، دو نگاره روایی با ارتفاع 6 متر همراه با تذهیب وجود دارد. این نگاره‌ها که اثر هنرمند برجسته حسین طاهرزاده بهزاد است، داستان‌هایی از تاریخ و فرهنگ ایران را روایت می‌کنند. در کنج تالار ورودی، مقرنس‌های گچی به شکل آویزهای قندیل دیده می‌شوند. این مقرنس‌ها، با ظرافت و زیبایی خاصی که دارند، به تالار ورودی جلوه‌ای منحصر به فرد می‌بخشند. با عبور از این تالار، گویی به سفری در گذر زمان می‌روید و با تاریخ و فرهنگ ایران زمین آشنا می‌شوید.

موزه هنر ایران، نشانی از اصالت و صلابت

در صبح روز ۶ بهمن ۱۳۹۸، پس از ۴۱ سال، کاخ مرمر برای اولین بار درهای خود را به روی رسانه‌ها گشود. این اتفاق، نقطه عطفی در تاریخ این بنای باشکوه بود و فرصتی برای آشنایی بیشتر مردم با این کاخ ارزشمند و گنجینه‌های هنری آن فراهم کرد. بازگشایی کاخ مرمر به روی مردم، گامی مهم در جهت حفظ و معرفی این بنای ارزشمند بود. این اتفاق، نویدبخش آینده‌ای روشن برای این کاخ و تبدیل شدن آن به یک مرکز فرهنگی و گردشگری مهم در پایتخت ایران است. در اینجا معرفی کوتاهی به 13 تالار این کاخ که اکنون به عنوان موزه هنر ایران قابل بازدید است می‌پردازیم. در طبقه همکف موزه هنر ایران، گویی دریچه‌ای به سوی تاریخ ایران گشوده می‌شود. سه تالار اول این طبقه، شما را به سفری در گذر زمان می‌برند و با آثار ایرانی پیش از تاریخ تا سده‌های اولیه اسلامی آشنا می‌کنند. در این تالارها، سفالینه‌های منقوش، ابزار زندگی و ظروف از دوره‌های مختلف تاریخی به نمایش گذاشته شده‌اند. گویی با هر قدمی که در این تالارها برمی‌دارید، به عمق تاریخ ایران سفر می‌کنید و با زندگی و فرهنگ گذشتگان آشنا می‌شوید. علاوه بر این سه تالار، تالار دیگری نیز در طبقه همکف وجود دارد که گزیده‌ای از آثار فاخر هنر ایرانی، اسلامی در رشته‌های گوناگون را به نمایش می‌گذارد. این تالار، گویی گلچینی از هنر ایرانی در دوره‌های مختلف اسلامی است. بازدید از طبقه همکف موزه هنر ایران، تجربه‌ای منحصر به فرد برای آشنایی با تاریخ و فرهنگ ایران است. در این طبقه، شما با ظرافت و زیبایی هنر ایرانی در دوره‌های مختلف آشنا خواهید شد و خاطره‌ای فراموش‌نشدنی را در ذهن خود ثبت خواهید کرد. پس از عبور از تالار هنر ایرانی اسلامی، سرسرای دوم شما را به دنیای عکس‌ها و نقاشی‌ها می‌برد. عکس سازندگان کاخ مرمر، تابلوهای نقاشی آبرنگ متعلق به مکتب اصفهان و دیگر آثار و تزئینات چشم‌نواز، زینت‌بخش این سرسرا هستند. با گذر از پله‌ها، به تالارهای طبقه دوم خواهید رسید. تالار نقش، اولین تالاری است که در این طبقه قرار دارد. نقاشی‌های زیبا و دیدنی از دوره قاجار، از جمله نگاره‌ای از ملاقات شاه طهماسب و همایون شاه، تابلو نقاشی استاد مدبر و دیوارنگاره‌ای از جنگ ایران مربوط به قرن ۱۳ هجری، در این تالار به نمایش درآمده‌اند. تالار رنگ، یکی از باشکوه‌ترین بخش‌های کاخ مرمر است. گچ‌بری‌های ماهرانه، نگارگری‌های هنرمندانه و تذهیب‌های چشم‌نواز، این تالار را به نگینی درخشان تبدیل کرده‌اند. داستان‌های ادبیات فارسی مانند شیخ صنعان و دختر ترسا و بهرام گور در حال شکار، در کنار تذهیب‌های زیبا، دیوارهای این تالار را مزین کرده‌اند. اما بدون شک، تالار آیینه، مشهورترین تالار کاخ مرمر است. این تالار با 14 متر طول، 10 متر عرض و 7 متر ارتفاع، به طور کامل با آینه پوشیده شده است. لوسترهای بلوری، قالی نفیس نعم اوغلو و تزئینات باشکوه، این تالار را به مکانی مجلل و اشرافی تبدیل کرده‌اند. پس از آن، وارد تالار خاتم می‌شوید. تالار خاتم، شاهکاری از ظرافت و هنر ایرانی است. خاتم‌کاری اعجاب‌آور و بی‌نظیر این تالار، که وسعتی هشت متر در شش متر دارد، شما را مجذوب زیبایی خود می‌کند. گویی در دنیای خاتم غرق می‌شوید و از تماشای این اثر باشکوه سیر نخواهید شد. توجه به جزییات در پریزهای برق و حتی تلفنی که منقوش به خاتم‌کاری است چشم هر انسانی را به خود جلب می‌کند. در همین تالار بود که رضاشاه استعفای خود را از سلطنت اعلام کرد. گویی هر تالار کاخ مرمر، داستانی از تاریخ ایران را در خود نهفته دارد! در تالار ترنج، گویی بر روی فرش نفیس تاریخ ایران قدم می‌گذارید. قالی‌ها و بافته‌های ابریشمی نظیر ترمه، پته و سرمه که از دوران صفویه و قاجار به یادگار مانده‌اند، در این تالار به نمایش گذاشته شده‌اند. قالیچه‌ای از دوره صفوی با طرح محرابی و زمینه‌ای یک رنگ، یکی از نفیس‌ترین آثار این تالار است. در تالار مشق، با هنر خط و کتابت آشنا می‌شوید. نسخ خطی، ابزارهای نگارش و قلمدان‌های ارزشمند خوش‌نویسی، گویی شما را به دنیای خوشنویسان ایرانی می‌برند. تالار صناعت، گنجینه‌ای از معماری ایرانی است. نمونه‌هایی از آثار معماری قدیم ایرانی با تزیینات و نقوش منحصر‌به‌فرد نظیر کاشی هفت رنگ، کاشی برجسته، درهای چوبی و طاقچه‌های منقوش از دوره قاجار، در این تالار به نمایش گذاشته شده‌اند. تالار نور یا تالار نیم آینه، با گچ‌بری‌های زیبا و تزئینات چشم‌نواز، شما را مجذوب خود می‌کند. در این تالار، آثاری ارزشمندی از جمله پرده خانه خدا و ابزارهای روشنایی (چراغ‌واره، پیه‌سوز) نگهداری می‌شوند. تالار نگارین، آخرین تالار کاخ مرمر است که به هنر نگارگری اختصاص یافته است. در این تالار، می‌توانید با نقاشی‌های اواخر دوره قاجار و آثاری از هنر نگارگری در ایران در طول صد سال اخیر آشنا شوید. آثار نفیس و ارزشمندی از هنرمندان برجسته ایرانی نظیر میرزا آقا امامی، حاج حسین مصورالملکی، حسین خطایی، محمود فرشچیان و حسین طاهرزاده بهزاد در تالار نگارین به نمایش گذاشته شده است. کاخ مرمر، تنها یک بنای تاریخی نیست، بلکه سفری است به دنیای هنر و فرهنگ ایرانی. گشتی در تالارهای این کاخ، شما را با ظرافت و زیبایی هنر ایرانی در دوره‌های مختلف آشنا می‌کند و خاطره‌ای فراموش‌نشدنی را در ذهن شما به یادگار خواهد گذاشت. اگر به دنبال سفری به تاریخ و تجربه شکوه و عظمت ایران هستید، بازدید از کاخ مرمر را در برنامه سفر خود به تهران قرار دهید. این کاخ، با معماری چشم‌نواز، تالارهای مجلل و موزه جذاب، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی را برای شما رقم خواهد زد. همچنین شما می‌توانید مطالب مربوط به جاذبه‌های گردشگری و آثار باستانی را در مجله همسفرشیم دنبال کنید.