
استان سمنان و شهر دامغان بسیار مورد توجه پادشاهان دوران قاجار قرار گرفتهاند؛ به همین دلیل، آغامحمدخان و فتحعلیشاه قاجار تصمیم به ساخت یک عمارت در این منطقه گرفتند که تا به امروز این اثر تاریخی برجای مانده است. این مجموعه که به نام “چشمه علی دامغان” شناخته میشود، یکی از برجستهترین جاهای دیدنی دامغان محسوب میشود. ویژگیهای خاص اقلیمی و زیبایی محیط اطراف باعث شده که از زمانهای قدیم، این منطقه و چشمهی علی به عنوان یکی از مقاصد پرطرفدار مردم و حاکمان محسوب گردد.
تاریخچه چشمه علی
فتحعلی شاه به این منطقه ایران علاقه داشت زیرا شهر دامغان زادگاه او بود و او در مولودخانهٔ دامغان به دنیا آمده بود. او پس از دور شدن از مسائل حکومتی، چندین بار به این شهر سفر کرد. در یکی از سفرهای خود، هنگامی که فتحعلیشاه برای مقابله با پیشرفتهای نادر میرزا، پسر شاهرخ نادری، در مشهد به سمت خراسان میرفت، در دامغان توقف کرد و به معماران دستور داد که این عمارت را در آنجا احداث کنند.
معماری مجموعه چشمه علی دامغان
پس از احداث عمارت فوق، شاه اعلام کرد: «این عمارت، کعبه ثانی نیاز دارد» و دستور داد تا مسجدی در کنار چشمه احداث شود. در نتیجه، در کنار این عمارت، افرادی مسجدی با طاقهای رومی ساختند که تا چندین سال قبل آثاری از آن دیده میشد. در آن زمان، فتحعلیشاه دستور داد که وقفنامهای را بر دو سنگ حک کرده و در مسجد نصب کنند. اما با گذشت زمان و تخریب مسجد، آثار باقیمانده از بین رفت و سپس مردم مسجدی زیبا در همان محل بنا کردند.
بنای سر در مجموعه چشمه علی به آقا محمد خان نسبت داده میشود، اما با توجه به شکل و نوع معماری آن، احتمالا به دورههای پیش از قاجار (صفویه) برمیگردد. در اسناد مربوط به ثبت مجموعه چشمه علی که مربوط به سال ۱۳۴۸ است، ساخت بنای اصلی سر در را به دورهی صفویه نسبت دادهاند.
آشنایی با دریاچه های چشمه علی
چشمه علی دو دریاچه دارد؛ یکی در شمال و دیگری در جنوب عمارت فتحعلیشاه قرار دارد. اکتشافات نشان میدهند که بخش عظیمی از آب چشمه از دریاچه شمالی میآید. این بنا دو بخش دارد؛ یکی عمارت قراولخانه که معماران در دوره صفوی با استفاده از خشت ساختند و قاجارها در زمان آقا محمد خان قاجار از آن استفاده کردند. بخش دیگر بنا در داخل آب با پایه سنگی و بنای آجری قرار دارد. ساختمان مجموعه چشمه علی در سمت شمالی و داخل دریاچه قرار دارد و حدود پانصد متر از تپههای آبده فاصله دارد.
درباره قراول خانه چشمه علی دامغان
در ساختمانهای تاریخی ایران، بهخصوص در قلعهها، ارگها و برجها، قسمتی به نام قراولخانه موجود بوده است. قراولخانهها کاربردهای گوناگونی داشتهاند، از جمله: محل استراحت قراولها و انبار اسلحهای که برای محافظت از مناطق استفاده میشده است، پادگان برای محافظت از مناطق، جایگاه نگهداری و توقف ارابهها و اسبهای سلطنتی.
بهطور کلی، قراولخانه یک ساختمان کوچک بوده که در سرراههای ورود به شهر برای دریافت عوارض از افرادی که محصولات کشاورزی وارد میکردند، احداث و به کار برده میشده است. در هر قراولخانه، دو نفر از مأموران دولت اداره دارایی به صورت شبانهروز مشغول به کار بودند تا عوارض مورد نیاز را دریافت کنند. دو سوی سازه درون آب استخر قرار دارد که نشیمنگاه شاهان قاجار بودهاست. این مجموعه دارای گرمابه و مسجد نیز بوده که اما اکنون ویران شدهاند.
وقف آب چشمه علی
چشمه علی دامغان، علاوه بر مناظر و طبیعت زیبای خود، به عنوان یک منبع اصلی تامین آب برای شهرستان دامغان شناخته میشود. این چشمه به حضرت علی (علیهالسلام) اختصاص دارد. سنگی که روی آن منقوش بوده و بازدیدکنندگان در گذشته به آن توجه میکردند، امروزه دیگر وجود ندارد. در سال ۱۲۱۷ هجری قمری، این چشمه را به وقف امام زمان (عج) درآوردند. با اینکه از لحاظ تاریخی به مقدسات دینی ارتباط دارد، چشمه علی به عنوان یکی از مکانهای دیدنی منحصر به فرد در سمنان شناخته میشود و علاوه بر جذابیتهای گردشگری، به عنوان یک مرکز مذهبی نیز مورد احترام و توجه مردم قرار دارد.
بازدید از چشمه علی دامغان یک تجربهی گردشگری منحصر به فرد و جذاب است. این مکان، با مناظر زیبا، منبع آب مهم برای شهرستان دامغا یک مقصد گردشگری شاخص است. همچنین، با تاریخچهای که به دوران صفویه بازمیگردد و با وجود ساختمانهای تاریخی در این محوطه، چشمه علی فراخوانندهی علاقمندان به تاریخ، فرهنگ و طبیعت است.
سلام، بهترین منطقه واسه طلوع خورشید رو تو سمنان می خواستم