پل‌های تاریخی همواره زیبایی و ارزش فرهنگی خاص خود را در میان سفرهای گردشگری ارائه می‌دهند. یکی از شاهکارهای بی نظیر در دنیای ساختمان‌های تاریخی، “پل زمان خان” است. این پل را دودمان صفویان، به ویژه در دورهٔ حکومت شاه عباس اول، بر روی یکی از رودخانه‌های ایران ساختند. این سازهٔ عظیم نه تنها به عنوان یک جاذبهٔ گردشگری شناخته می‌شود، بلکه نماد تاریخ و فرهنگ ایران به شمار می‌رود.
پل زمان خان کجاست؟
رودخانه زاینده رود، یکی از مهم‌ترین آبگذرهای ایران و بزرگ‌ترین رودخانه فلات مرکزی است که از توده کوه‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرد. پس از طی مسیری در دل کویر مرکزی ایران، به تالاب گاوخونی می‌ریزد. در طول تاریخ، این رودخانه میزبان پل‌های بسیاری بوده است، به ویژه در دوره صفوی، که امروزه این پل‌ها به عنوان آثار تاریخی مورد توجه قرار می‌گیرند و به عنوان جاذبه‌های گردشگری مهم در شهرها به حساب می‌آیند.
پل زمان خان در استان چهارمحال و بختیاری، بر روی آب‌های روان زاینده‌رود قرار دارد و دو سمت ساحل را به یکدیگر متصل می‌کند. این پل تاریخی در فاصله ۲۷ کیلومتری شمال شهرکرد و ۵٫۲ کیلومتری شهرستان سامان دیده می‌شود. طراحی و ساخت آن نمایانگر هنر و مهارت معماران زمان خود است. با توجه به آب و هوای دلپذیر و زیبایی طبیعت اطراف، پل زمان خان به عنوان یک نقطه گردشگری برجسته در استان چهارمحال و بختیاری شناخته می‌شود. این پل از شهرکرد تا تهران، با فاصله ۵۱۰ کیلومتر (حدود پنج ساعت و سی دقیقه) قرار دارد.
شهرستان سامان، با زیبایی طبیعت و تاریخ خود، به لقب “نگین گردشگری چهار محال و بختیاری” افتخار می‌کند. این شهرستان به دلیل وجود باغات فراوان، به ویژه باغ‌های بادام و گردو، به عنوان یک شهرستان شکوفا شناخته می‌شود. هر سال، سامان بیشترین جذب گردشگر را در سطح استان چهارمحال و بختیاری داراست. از جاذبه‌های تاریخی و معماری این شهرستان می‌توان به مسجد جامع سامان، آسیاب آبی پل زمانخان، بافت تاریخی روستای یاسه چای، پل هوره، بقایای قلعه هوره، حمام هوره، و مقبره دهقان سامانی اشاره کرد. از دیگر جاذبه‌های این شهر، مجتمع فرهنگی تفریحی پل زمانخان و مجموعه کاخ پیشین فرح نیز است که اکنون به یک هتل تبدیل شده‌اند.
تاریخچه پل زمان خان
پل زمان خان یکی از پل های تاریخی ایران است که در استان چهارمحال و بختیاری، شهرستان سامان، بر روی رودخانه زاینده رود قرار دارد. این پل به دستور زمانخان یکی از سرداران ایل نفر از ایل قشقایی در دوره صفویه ساخته شد.
زمانخان در سال ۱۵۹۲ میلادی به دستور شاه عباس اول به حکومت ایل نفر رسید. او در زمان حکومت خود، اقدامات عمرانی و فرهنگی زیادی انجام داد که از جمله آنها ساخت پل زمان خان بود.
زمان خان این پل را برای تسهیل عبور و مرور عشایر و کاروان ها از روی رودخانه زاینده رود ساخت. او همچنین این پل را به عنوان نمادی از قدرت و اقتدار خود ساخت.
پل زمان خان از دو دهانه سنگ و گچ و سه پایه سنگی تشکیل شده است. طول پل ۳۲ متر و عرض آن ۱۲ متر است. دهانه های پل به صورت نا متقارن و با عرض های متفاوت ۵ و ۵/۶ متر طراحی گردیده است. این امر ممکن است برای ایجاد استحکام بیشتر پل انجام شده باشد.
پل زمان خان در دوران های مختلف مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. اولین بار این پل در سال ۱۲۰۲ توسط کارگزاران حکومت صفوی مرمت شد. بار دوم در سال ۱۳۲۹ هجری قمری توسط خوانین روستای ایلبگی و بار سوم در سال ۱۳۲۱ شمسی توسط حاج عبدالحسین قزوینی مالک قریه «چم عالی» به‌طور کامل تعمیر و مرمت شد.
پل زمان خان در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این پل امروزه یکی از جاذبه های گردشگری استان چهارمحال و بختیاری است.
برای اطلاعات بیشتر درباره‌ی 5 تا از مکان های دیدنی استان چهارمحال و بختیاری اینجا کلیک کنید.
معماری پل زمان خان
در دوره صفوی، پل زمان خان با یک دهانه ساخته شد و در دوره قاجار، معماران دهانه دیگری به آن اضافه کردند. پیش از ساخت این پل، معماران چندین پل دیگر در این منطقه بنا کردند، اما به دلیل اشتباهات مهندسی و ضعف در مقاومت در برابر جریان‌های آب، این پل‌ها دوام نیاوردند. مهندسان ویژگی خروشان زاینده‌رود را در این بخش از منطقه بررسی کردند و تصمیم گرفتند پلی بسازند که فضای میان دو پیچ رودخانه را به هم متصل کند. این دو پیچ به وسیله صخره‌ای باریک از یکدیگر جدا شده بودند. در نهایت، پل زمان خان در دوره صفوی با یک دهانه شکل گرفت و دهانه غربی آن، در دوره قاجار به این ساختار اضافه شد.
پل زمان خان در شهرکرد با دو دهانه و قوس‌های نامساوی طراحی شده است. یکی از دهانه‌ها پنج متر و دیگری ۵٫۶ متر عرض دارد. پایه‌های سنگی محکم این پل ساختار آن را تثبیت می‌کنند. معماران، پایه میانی را به گونه‌ای طراحی کرده‌اند که با زاویه ۳۰ درجه نسبت به جریان آب قرار دارد. این طراحی سبب کاهش فشار آب بر پایه می‌شود. دریچه‌ای کوچک و توخالی در بالای پل اضافه شده تا وزن کل سازه را کاهش دهد و از رانش پل جلوگیری کند.
پل را با آجر ساخته‌اند و برای افزایش استحکام، معماری طاق‌های ضربی را به کار برده‌اند. همچنین، ملات گچ و ساروج را برای تقویت پایه‌ها استفاده کرده‌اند. معماران، پل را بر روی یک صخره مستقر کرده‌اند. صخره به عنوان موج‌شکن عمل می‌کند و امواج خروشان زاینده‌رود را از پل دور نگه می‌دارد تا به آن آسیبی وارد نشود.
بهترین زمان برای بازدید به پل زمان خان
بهترین زمان برای سفر به پل زمان خان فصل بهار و تابستان می‌باشد، زمانی که شهر سامان با آب و هوای معتدل خود مهمانان را به استقبال می‌آورد و رودخانه پرآب زاینده رود شرایط ایده‌آلی برای تجربه رفتینگ ارائه می‌دهد.
حداقل باید در نظر داشت که آب و هوای شهر کرد در فصل‌های پاییز و زمستان بسیار سرد است و سفر به پل زمان خان در این دوره‌ها ممکن است با توجه به کاهش شدید دما به عنوان یک تجربه نامطلوب محسوب شود.
پل زمان خان با طبیعت زیبا، معماری تاریخی ارزشمند و جاذبه‌های متعددی که در اطراف آن قرار دارند، به نمادی فرهنگی در شهرستان سامان تبدیل شده است. در فصل‌های بهار و تابستان، شهر سامان با هوای معتدل خود، مسیرهای رفتینگ جذاب روی رودخانه زاینده رود و فضاهای سبز اطراف پل، گردشگران را به خود جلب می‌کند. این مکان، علاوه بر ارائه تجربه فرهنگی و تاریخی، فرصتی برای لحظات آرامش و استراحت در آغوش طبیعت فراهم می‌کند. در کل، گردشگری در پل زمان خان یک سفر دلنشین و بی‌نظیر به دنیایی از زیبایی‌ها و خاطرات فراهم می‌آورد.
