روستای هجیج کرمانشاه؛ نگین معماری پلکانی در دل اورامانات

نقش روستا در ثبت جهانی اورامانات

18 ساعت پیش

روستای هجیج در دل منطقه اورامانات استان کرمانشاه با معماری پلکانی و طبیعت بی‌نظیرش، یکی از خاص‌ترین مقاصد طبیعت‌گردی ایران است. این روستا سال‌هاست میان گردشگران و علاقه‌مندان به بوم‌گردی محبوب مانده و به دلیل حفظ هویت بومی، معماری متفاوت و سنت‌های اصیل، لقب نگین معماری پلکانی ایران را گرفته است. هجیج، جایی است که فرهنگ غنی کُردی و طبیعت دست‌نخورده در کنار یکدیگر نفس می‌کشند و هر بازدیدکننده‌ای را مجذوب خود می‌کند.

وجود چشم‌اندازهای کوهستانی، رودخانه سیروان، خانه‌های سنگی و مردمی مهمان‌نواز، هجیج را به مقصدی فراموش‌نشدنی تبدیل کرده است. گردشگران در این روستا، علاوه بر تماشای زیبایی‌های طبیعی و فرهنگی، با شیوه زندگی سنتی، آیین‌های محلی و غذاهای اورامانات از نزدیک آشنا می‌شوند. در ادامه، نگاهی عمیق به این روستا و ویژگی‌های منحصربه‌فردش خواهیم داشت.

معرفی روستای هجیج؛ روستایی پلکانی با معماری خاص

معماران روستای پلکانی هجیج را با مهارت و دقت چشمگیر ساختند. شیب تند کوه و محدودیت فضا آن‌ها را واداشت تا خانه‌ها را طوری بسازند که پشت‌بام هر یک، حیاط خانه‌ی بالایی باشد. این سبک معماری نه‌تنها زیبایی خیره‌کننده‌ای به روستا می‌بخشد، بلکه شرایط خاص منطقه را به نقطه قوت تبدیل می‌کند. ساکنان سنگ و چوب‌های بومی را به‌کار گرفتند و با این مصالح جلوه‌ای منحصربه‌فرد نسبت به سایر روستاها خلق کردند.

معماران هجیج با طراحی پلکانی، ساختمان‌ها را هم در برابر سرما و زلزله مقاوم می‌کنند و هم جلوه‌ای زیبا به نما می‌بخشند. این روش ساخت نیاز به دیوارکشی زیاد را حذف می‌کند و با مصرف کمتر مصالح و کاهش هزینه‌ها، به‌صرفه‌تر از روش‌های معمول است. خیابان‌های باریک و کوچه‌های پیچ‌درپیچ که خانه‌ها را در دل کوهستان در هم می‌آمیزند، ساکنان و گردشگران را شگفت‌زده می‌کنند.

تاریخچه و پیشینه فرهنگی مردم هجیج

هجیج پیشینه‌ای بسیار کهن دارد و ریشه‌های سکونت در آن به چندین قرن قبل بازمی‌گردد. این روستا، محل عبور کوچ‌نشینان و عشایر بوده و داستان‌ها و اسطوره‌های فراوانی در میان مردم هجیج نسل به نسل منتقل شده است. زبان کردی هورامی، آیین‌های سنتی و احترام به بزرگان، بخشی جدانشدنی از زندگی مردم این روستاست و هنوز هم بسیاری از سنت‌های گذشته توسط جوانان پیگیری می‌شود.

هجیج از دیرباز به عنوان یک روستای مذهبی و فرهنگی شناخته شده و آرامگاه “شیخ عثمان هجیج” یکی از مراکز معنوی روستا است. مراسم مذهبی، جشن‌های جمعی و نقش شوراها و ریش‌سفیدان در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی، ساختار اجتماعی متفاوتی برای مردم این منطقه ایجاد کرده است. روایت‌های شفاهی، موسیقی فولکلور و صنایع‌دستی اصیل، فرهنگ غنی این روستا را ریشه‌دار کرده است.

مسیر دسترسی به هجیج از کرمانشاه

مسیر رسیدن به هجیج یکی از جذاب‌ترین و البته پرپیچ‌وخم‌ترین جاده‌های منطقه غرب کشور است. مسافرانی که از کرمانشاه حرکت می‌کنند، ابتدا باید خود را به شهر پاوه برسانند. فاصله کرمانشاه تا پاوه حدود ۱۱۸ کیلومتر است و جاده به طور کامل آسفالت می‌باشد. این مسیر، با مناظر کوهستانی خیره‌کنند و دورنمای رودخانه سیروان، ابتدایی‌ترین جذابیت‌های سفر به هجیج را رقم می‌زند.

پس از رسیدن به پاوه، مسافر باید مسیر ۳۰ کیلومتری تا هجیج را طی کند که بخشی از جاده کوهستانی بوده و قسمتی نیز جاده خاکی دارد اما در سال‌های اخیر جاده تا نزدیکی روستا آسفالت شده است. طی این مسیر با خودرو سواری ممکن است و معمولاً حدود ۱ ساعت زمان می‌برد. جدول زیر خلاصه مسیر را نمایش می‌دهد:

مبدأ	مقصد	کیلومتر	نوع مسیر	مدت زمان تقریبی
کرمانشاه	پاوه	118	آسفالت و ایمن	2 ساعت
پاوه	هجیج	30	کوهستانی، بخشی آسفالت	1 ساعت

طبیعت بکر و رودخانه سیروان در نزدیکی هجیج

یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های روستای هجیج، طبیعت حیرت‌انگیز و هوای پاک کوهستانی آن است. این منطقه با وجود رودخانه سیروان، کوه‌های بلند و پوشش گیاهی خاص، بهشتی برای طبیعت‌گردانی است که به دنبال محیطی بکر و متفاوت هستند. آب زلال سیروان در کنار روستا جریان دارد و در روزهای بهاری صدای دلنشین آن، روح هر بیننده‌ای را تازه می‌کند.

تعدد چشمه‌های آب همیشه جاری، سرسبزی باغ‌ها و وجود گونه‌های گیاهی و جانوری کمیاب، بخش دیگری از زیبایی‌های منحصربه‌فرد این منطقه است. دره‌های اطراف هجیج، محل مناسبی برای کوهنوردی، پیاده‌روی و عکاسی طبیعت به شمار می‌آید. این منطقه به دلیل کیفیت آب و هوای متفاوت، محل پرورش گیاهان دارویی و میوه‌های محلی نیز شده است.

بهترین فصل برای سفر به روستای هجیج

بهار و تابستان، بهترین فصل‌ها برای سفر به هجیج از نظر زیبایی طبیعت و امکان دسترسی راحت هستند. در طول بهار، چشمه‌ها پرآب و باغ‌ها شکوفه‌باران می‌شوند. رودخانه سیروان در این زمان از سال در زیباترین حالت ممکن است و آب‌وهوای مطلوب، هجیج را به مقصدی ایدئال برای طبیعت‌گردی و عکاسی تبدیل می‌کند.

در پاییز نیز روستا حال و هوای خاصی دارد و برگ‌ریزان درختان رنگ‌ولعاب ویژه‌ای به منطقه می‌دهد. با این حال، به دلیل جاده‌های کوهستانی و برف زمستانی، بهتر است در فصل زمستان از سفر به این منطقه اجتناب کنید. حضور در جشن برداشت گردو و انگور که در ایام تابستان و اوایل پاییز برگزار می‌شود، تجربه‌ای متفاوت برای گردشگران است.

لباس‌ها و آیین‌های محلی مردم هجیج

لباس مردمان هجیج، بیانگر اصالت و هویت فرهنگی اورامانات است. مردان اغلب با شلوار کردی، جلیقه و دستار، ظاهر خود را زیباتر می‌کنند. زنان نیز پیراهن‌های رنگارنگ و روسری‌های بلند با سکه‌های تزئینی بر سر دارند. طرح‌های سنتی و رنگ‌های شاد، در بافت پارچه‌ها به چشم می‌خورد و این لباس‌ها در مراسم و جشن‌ها جلوه خاصی دارند.

آیین‌های محلی همچون جشن نوروز، برگزاری سفره‌های جماعتی و مراسم مذهبی مانند “جم”، هنوز بخشی از زندگی روزمره مردم روستا است. موسیقی فولکلور کردی، رقص‌های گروهی و نقل داستان‌های کهن در شب‌نشینی‌ها، پیوندهای اجتماعی مردم را تقویت می‌کند. بسیاری از زنان در تولید صنایع‌دستی و بافت قالی نیز فعال هستند و این محصولات به عنوان سوغات ویژه به فروش می‌رسد.

غذاهای محلی اورامانات در روستای هجیج

در هجیج و کل منطقه اورامانات، غذاهای سنتی با مواد اولیه طبیعی و سالم تهیه می‌شوند. مشهورترین آن‌ها “دوینه” یا آش سنتی، “کباب کردی” و “نان کلانه” است که از سبزی‌های کوهی و آرد محلی ساخته می‌شود. مصرف سبزیجات تازه و گوشت گوسفند، اصلی‌ترین ترکیب غذاهای این روستا است. گردشگران می‌توانند این طعم‌های بی‌نظیر را در اقامتگاه‌ها و خانه‌های محلی تجربه کنند.

علاوه بر غذاها، فرآورده‌های لبنی مثل ماست و دوغ محلی، عسل کوهی و گردو از مهم‌ترین محصولات بومی هجیج است. این محصولات با روش‌های سنتی و با استفاده از منابع طبیعی تهیه می‌شوند. غذا خوردن در جمع خانوادگی، بخشی از فرهنگ مردم هجیج است و به گردشگران حس مهمان‌نوازی و صمیمیت منتقل می‌شود.

امکانات اقامتی و بوم‌گردی در هجیج

اقامتگاه‌های بوم‌گردی هجیج با الهام از خانه‌های سنتی و معماری پلکانی ساخته شده‌اند. بیشتر آن‌ها با دیوارهای سنگی و اتاق‌هایی با فرش‌های دست‌بافت محلی تزئین شده‌اند. گردشگرانی که به دنبال تجربه زندگی در روستای بومی هستند، با اقامت در این خانه‌ها، به دنیای متفاوتی از آرامش و صفا وارد می‌شوند. اغلب این اقامتگاه‌ها وعده‌های غذایی بومی هم ارائه می‌دهند.

هزینه اقامت در روستا بسیار مناسب‌تر از شهرهای بزرگ است و امکانات رفاهی لازم مثل آب آشامیدنی سالم، سرویس بهداشتی و اینترنت (در برخی اقامتگاه‌ها) فراهم شده است. مردم روستا با آغوش باز از مهمان‌ها استقبال می‌کنند و تجربه بوم‌گردی در هجیج، فرصتی برای آشنایی با سبک زندگی اصیل کردی است. برخی اقامتگاه‌ها برای گروه‌های بزرگ و خانواده‌ها هم مناسب‌اند.

نکات مهم و کمتر دیده‌شده

چشمه آب گوارای هجیج، نقش کلیدی در تأمین آب شرب و تامین باغات روستا دارد و بومیان اعتقاد دارند خاصیت درمانی دارد.
بسیاری از خانه‌های هجیج بیش از یک قرن قدمت دارند و با سنگ و چوب محلی ساخته شده‌اند؛ این خانه‌ها در برابر زلزله مقاومت چشمگیری دارند.
آرامگاه شیخ عثمان هجیج یکی از قطب‌های زیارتی و معنوی روستا است و سالانه مسافران بسیاری را جذب می‌کند.
زنان هجیج سهم بزرگی در تولید صنایع‌دستی و بافت قالی دارند و کارگاه‌های کوچک خانگی منبع درآمد خانواده‌هاست.
مردان روستا معمولاً در زمستان برای کار و تامین معاش به شهرهای اطراف مهاجرت می‌کنند و دوباره با شروع فصل بهار به روستا بازمی‌گردند.

نتیجه گیری

روستای هجیج، نماینده معماری هوشمند و سنت‌های اصیل منطقه اورامانات است. طبیعت بی‌نظیر و فرهنگ مهمان‌نواز مردم، این روستا را به یکی از بهترین مقاصد بوم‌گردی ایران تبدیل کرده است. معماری پلکانی، رودخانه سیروان، آیین‌ها و پوشاک محلی، همه و همه دست به دست هم داده تا هجیج “نگین سبز اورامانات” باشد.

بازدید از هجیج فقط دیدن یک روستا نیست، بلکه سفریست به گذشته و شرکت در فرهنگ و زندگی مردم این منطقه. هر گردشگر که به هجیج می‌رود، با خاطراتی خوش و تجربه‌هایی نو بازمی‌گردد. حفظ هویت فرهنگی و حمایت از گردشگری پایدار، آینده‌ای روشن برای این روستا رقم خواهد زد.