کفش گتا ژاپن یکی از ماندگارترین عناصر فرهنگی مردم ژاپن است؛ عنصری که نهتنها در زندگی روزمره قدیمیها نقش داشت، بلکه امروز نیز در جشنوارهها، آیینهای سنتی و حتی مدرنترین مراسم این کشور دیده میشود.این کفش چوبی سبک و مقاوم، که بهعنوان بخشی از هویت فرهنگی ژاپنیها شناخته میشود، قرنهاست با شکل و ساختاری مخصوص ساخته شده و نمایندهی سبک زندگی، سادگی و هماهنگی مردم ژاپن با طبیعت است. گتا در کنار دیگر نمادهای فرهنگی، مانند کیمونو و یوکاتا، بخش مهمی از میراث ناملموس کشور آفتاب تابان را تشکیل میدهد.
ریشه تاریخی کفش گتا
گتا یکی از قدیمیترین اشکال کفش در شرق آسیاست. در دوران ادو، یعنی زمانی که ژاپن هنوز سبک زندگی سنتی و کشاورزی داشت، مردم برای جلوگیری از خیس شدن پاهایشان در روزهای بارانی یا هنگام عبور از زمینهای گلآلود، از کفش چوبی استفاده میکردند.
این مدل ساده بهمرور تکامل یافت و پایههای آن بلندتر یا کوتاهتر شد. در برخی مناطق ژاپن حتی از گتاهای بسیار بلند استفاده میشد که بیانگر جایگاه اجتماعی صاحب آن بود. در دورههای بعدی، این کفش در معابد، خانههای سنتی و جشنوارهها جایگاهی ثابت پیدا کرد و در نهایت به یکی از نمادهای فرهنگی ژاپن تبدیل شد.
طراحی و ساخت کفش گتا
کفش گتا معمولاً از چوب پائولونیا ساخته میشود؛ چوبی که مقاومت بالا، وزن کم و دوام طولانی دارد. این چوب علاوه بر سبک بودن، بهخوبی شکل میگیرد و رطوبت را نیز کمتر جذب میکند. سطح بالایی گتا، صاف و مستطیلشکل است و بند پارچهای معروف به هانااو بهصورت مثلثی روی آن نصب میشود.
این بند از میان دو انگشت پا عبور کرده و نوعی احساس تعادل ایجاد میکند. پایههای زیر گتا معمولاً دو عدد هستند و باعث میشوند کف پا با زمین تماس نداشته باشد. در گذشته، رنگ، طرح و حتی اندازهی گتا برای هر گروه اجتماعی متفاوت بود و نوع پوشش افراد را مشخص میکرد. امروز اما این کفش در مدلهای سنتی، مدرن، مخصوص جشنوارهها و حتی نسخههای شهری طراحی میشود و گردشگران بسیاری هنگام سفر به ژاپن نمونهای از آن را بهعنوان سوغاتی خریداری میکنند.
استفاده از گتا در پوشش سنتی ژاپنی
امروزه گتا بیشتر همراه با یوکاتا، کیمونو و دیگر لباسهای سنتی ژاپن استفاده میشود. در بسیاری از مراسم فرهنگی مانند جشنوارههای تابستانی یا ماتسوری، جوانان ژاپنی با گتا قدم میزنند و صدای «کاپکاپ» آن را که روی سنگفرش خیابانها پیچیده میشود، بهعنوان بخشی از خاطرههای جمعی خود یاد میکنند.
این صدا که یکی از نشانههای فرهنگی ژاپن است، نماد حضور سنت در دل دنیای مدرن محسوب میشود. در معابد نیز راهبان و شرکتکنندگان بسیاری هنوز گتا را میپوشند تا با سنتهای قدیم در ارتباط بمانند.
نماد فرهنگی و فلسفه پشت کفش گتا
کفش گتا ژاپن فقط یک پوشش سنتی نیست، بلکه بازتابی از فلسفه زندگی مردم ژاپن است. در تفکر شرقی، هماهنگی میان انسان و طبیعت اهمیت زیادی دارد. گتا با ساختار ساده و طبیعی خود، نشاندهندهی همین پیوند میان انسان و محیط است. همچنین، راه رفتن با گتا نوعی تمرین تعادل و آرامش درونی محسوب میشود.
جایگاه گتا در دنیای مد امروز
در سالهای اخیر، با افزایش علاقه جهانی به فرهنگ ژاپن، کفش گتا دوباره در دنیای مد مطرح شده است. طراحان مد مدرن با ترکیب چوب سنتی و عناصر مد روز، مدلهایی از گتا را برای استفاده شهری یا حتی استایلهای مینیمال ارائه دادهاند. به این ترتیب، این کفش سنتی اکنون نهفقط نمادی از گذشته، بلکه بخشی از فشن معاصر ژاپن به شمار میآید.
تفاوت گتا با دیگر کفشهای سنتی ژاپن
یکی از ویژگیهای متمایز کفش گتا نسبت به دیگر کفشهای سنتی، مانند زوری و جوتا، پایههای چوبی آن است. این پایهها نهتنها ارتفاع و تعادل خاصی به پا میدهند، بلکه از کثیف شدن پا در خیابانهای خاکی و بارانی جلوگیری میکنند. همچنین بند هانااو در گتا راحتی و انعطاف مناسبی ایجاد میکند که در سایر کفشهای سنتی کمتر دیده میشود. این تفاوتها باعث شده که گتا به نماد استقامت و سازگاری با محیط تبدیل شود.
| ویژگی | گتا | زوری | جوتا |
| جنس | چوب (معمولاً پائولونیا) | حصیر، چرم یا پلاستیک | حصیر یا الیاف طبیعی |
| پایه | دارای دو پایه چوبی | بدون پایه یا با کف بسیار نازک | بدون پایه |
| بند | هانااو (پارچهای، عبور از بین انگشتان) | بند پارچهای ساده | بند ساده، کوتاه |
| کاربرد | استفاده روزمره، مراسم، جشنوارهها | استفاده روزمره، رسمی، مراسم | استفاده خانگی و سبک زندگی سنتی |
| راحتی و تعادل | نیاز به تمرین برای تعادل، اما پشتیبانی و ارتفاع مناسب | راحت، سبک و ساده | سبک و راحت، اما ارتفاع ندارد |
| جنبه فرهنگی | نماد هویت ژاپنی، هماهنگی با طبیعت، فلسفه زندگی | سنتی، رسمی و رایج | خانگی و ساده، کمتر نماد فرهنگی دارد |
| مناسب برای گردشگران | عالی برای تجربه سنتی و عکاسی | مناسب برای پوشش ساده با کیمونو | کمتر مورد توجه گردشگران |
گتا و تجربه گردشگران در ژاپن
گردشگران هنگام سفر به ژاپن، گتا را بهعنوان بخشی از تجربه فرهنگی خود انتخاب میکنند. فروشگاهها و بازارهای محلی انواع گتا با طرحها و اندازههای مختلف ارائه میدهند و بسیاری از بازدیدکنندگان از آن بهعنوان سوغاتی یا یادگاری استفاده میکنند. برخی تورها حتی فرصت پوشیدن گتا همراه با کیمونو یا یوکاتا را برای عکاسی و تجربه فرهنگی فراهم میکنند، که باعث افزایش تعامل گردشگران با فرهنگ ژاپن میشود.
گتا در مراسم مذهبی و جشنوارهها
علاوه بر استفاده روزمره، گتا هنوز در معابد و جشنوارههای محلی نقش مهمی دارد. راهبان، شرکتکنندگان مراسم سنتی و گروههای نمایشی در بسیاری از رویدادهای فرهنگی، گتا میپوشند تا ارتباط خود با سنتها و تاریخ را حفظ کنند. این حضور نهتنها نماد احترام به گذشته است، بلکه به حفظ هویت فرهنگی و انتقال آن به نسلهای بعد کمک میکند.
نماد آرامش و تعادل
راه رفتن با گتا نه تنها یک روش پوشش است، بلکه تمرینی برای حفظ تعادل و افزایش تمرکز ذهن محسوب میشود. بسیاری از ژاپنیها راه رفتن با این کفش را نوعی مدیتیشن کوچک میدانند که به آرامش و هماهنگی ذهن و بدن کمک میکند. این ویژگی فلسفی و عملی، گتا را بیش از یک کفش ساده، به یک تجربه فرهنگی و روحانی تبدیل میکند.
نتیجهگیری
سنت پوشیدن کفش گتا ژاپن، تنها یک رسم قدیمی نیست؛ بلکه میراثی زنده از فرهنگ و فلسفه مردم ژاپن است. این کفش چوبی ساده در طول قرنها توانسته است تعادل میان عملکرد، زیبایی و معنا را حفظ کند. گتا امروز همچنان یادآور اصالت، سادگی و هماهنگی با طبیعت است.
سوالات متداول درباره کفش گتا ژاپن
کفش گتا از چه موادی ساخته میشود؟ معمولاً از چوب پائولونیا یا چوب درختان سبک و مقاوم ساخته میشود و دارای بند پارچهای به نام هانااو است.
آیا هنوز در ژاپن از کفش گتا استفاده میشود؟ بله، در جشنوارههای سنتی، مراسم مذهبی و حتی برخی استایلهای مدرن شهری، همچنان از گتا استفاده میشود.
پوشیدن گتا راحت است؟ در ابتدا ممکن است راه رفتن با آن کمی دشوار باشد، اما بسیاری از ژاپنیها آن را نشانهای از تعادل ذهن و بدن میدانند.
تفاوت گتا با زوری چیست؟ گتا از چوب ساخته میشود و دارای پایه است، در حالی که زوری معمولاً از حصیر یا چرم بدون پایه ساخته میشود.
آشنایی با آداب و رسوم کشورها نماد ها و فرهنگشان در مجله گردشگری همسفرشیم،سفری رنگارنگ به قلب فرهنگ و طعم آسیای جنوب شرقی بازار هانوی ویتنام.
